Ο λόφος της Τούμπας

Ο λόφος της Τούμπας. Ο οικισμός της Τούμπας αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη θέση της εποχής Χαλκού (3000-1000 π.Χ.) στο σημείο του Θερμαϊκού κόλπου, όπου αργότερα ιδρύθηκε η πόλη της Θεσσαλονίκης. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1984 από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η θέση είναι ένας τεχνητός λόφος (τούμπα) που δημιουργήθηκε από τα κτίρια που κτίστηκαν στο σημείο αυτό, σε επάλληλες φάσεις, στη διάρκεια 2000 περίπου χρόνων. Η αρχαιότερη φάση του οικισμού τοποθετείται στο τέλος της πρώιμης εποχής του χαλκού (περίπου 2200 π.Χ.), ενώ η θέση εγκαταλείφθηκε οριστικά όταν ιδρύθηκε η Θεσσαλονίκη από τον Κάσσανδρο (324-23 π.Χ.). Με την αρχή της εποχής του σιδήρου (1050 π.Χ) ο οικισμός μεγαλώνει σημαντικά και επεκτείνεται πλέον και γύρω από τη βάση του προϊστορικού πυρήνα.

Στην Ύστερη εποχή του Χαλκού (1600-1100 π.Χ.) ένας εντυπωσιακός περίβολος στην άκρη της θέσης οριοθετούσε, προστάτευε και αντιστήριζε τον οικισμό. Η κορυφή του λόφου ήταν πυκνοκτισμένη.

Στην κορυφή έχουν ανασκαφεί αρκετά κτίρια με πολλά δωμάτια, κτισμένα με πλιθιά. Στενοί δρόμοι εκτείνονται ανάμεσά τους. Το συγκρότημα Α (εμβαδόν 225 τ.μ.) δίνει την εντύπωση ενός οικήματος μιας μεγάλης και σημαντικής οικογένειας. Τα ευρήματα και οι κατασκευές στο εσωτερικό του πληροφορούν για τις διάφορες δραστηριότητες των ενοίκων που αφορούσαν στην αποθήκευση και την προετοιμασία της τροφής, στην παραγωγή κρασιού, την υφαντική, την κατασκευή εργαλείων κ.ά..

Ανάμεσα στα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι ένοικοι, υπήρχαν αρκετά εργαλεία και κοσμήματα από χαλκό, τα υπολείμματα ενός πολυτελούς ξίφους, κοσμήματα και αντικείμενα από διάφορα υλικά, μερικά από τα οποία προέρχονταν από τη Νότια Ελλάδα ή την Κεντρική Ευρώπη