Ψωμιάδου Δώρα - Αντιπρόεδρος Δ' Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης

Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η Τούμπα αποτελεί σήμερα διευρυμένη οικιστική περιοχή της Θεσσαλονίκης και αυτοδιοικητικά αποτελεί την Δ΄ Δημοτική Κοινότητα (παλαιότερα Δ΄ Δημοτικό Διαμέρισμα) του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Η Τούμπα πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο λόφο της Τούμπας, που βρίσκεται τοποθετημένος στα βορειοδυτικά της περιοχής, στα όριά της με την δημοτική ενότητα της Τριανδρίας και δίπλα από το ομώνυμο ρέμα της. Ο λόφος της Τούμπας αποτελεί αρχαιολογικό χώρο, καθώς η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε ένα πόλισμα της περιοχής που αποτελεί τούμπα πολλών φάσεων οικοδόμησης, όπου η παλαιότερη από αυτή τοποθετείται χρονικά στα τέλη της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2200 π.Χ.). Η θέση του οικισμού φαίνεται να εγκαταλείφθηκε, μετά την ίδρυση της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο το 324 π.Χ.

Δημιουργήθηκε από Μικρασιάτες και Ανατολικοθρακιώτες πρόσφυγες μετά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών την περίοδο 1923-24. Αποτελεί μια από τις πιο γνωστές περιοχές της Θεσσαλονίκης, κυρίως λόγω της έδρας του ιστορικού αθλητικού συλλόγου ΠΑΟΚ και του αντίστοιχου ποδοσφαιρικού Γηπέδου.

ΑΛΣΗ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ

Πλατεία Μικρασιατικού και Θρακικού Ελληνισμού

Η κεντρική πλατεία της Τούμπας, είναι η πλατεία Μικρασιατικού και Θρακικού Ελληνισμού και βρίσκεται στην Άνω Τούμπα. Ονομάστηκε έτσι το 2010, στη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας του Ελληνισμού της Ανατολής αλλά και ως φόρος τιμής στους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης. Στον χώρο γύρω από την πλατεία βρίσκονται οι σημαντικότερες αθλητικές και πολιτιστικές υποδομές της περιοχής, όπως το γήπεδο της Τούμπας, το οποίο φιλοξενεί της αθλητικές δραστηριότητες του αθλητικού σωματείου ΠΑΟΚ, το Πολιτιστικό Κέντρο και το Κολυμβητήριο, καθώς και η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.

Άλλες πλατείες

Άλλες κύριες πλατείες της Τούμπας, είναι η πλατεία του Αγίου Θεράποντα στην Κάτω Τούμπα, η πλατεία της Αγίας Μαρίνας στην Άνω Τούμπα και η πλατεία Μαραθώνος στα όρια των δυο κύριων συνοικισμών. Το 1986 ο Δήμος Θεσσαλονίκης αφιέρωσε επίσης μια πλατεία στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Η πλατεία Εβραίων Μαρτύρων βρίσκεται επί της οδού Παπαναστασίου μεταξύ των οδών Πριάμου και Μ. Μητσάκη.

ΠΑΡΚΑ ΚΑΙ ΑΛΣΗ

Περιπατητική διαδρομή στο ρέμα της Τούμπας

Οι δύο κυριότεροι υδροφορείς της της περιοχής, είναι το ρέμα Τριανδρίας (ή Υφανέτ) και το ρέμα Τούμπας – Πυλαίας, όπου κατά μήκος αυτών υπάρχουν χώροι πρασίνου και περιπατητικές διαδρομές. Τα ρέματα ξεκινούν από την περιοχή της Ἀνω Τούμπας, έχουν συχνά αρκετό νερό ιδιαίτερα την περίοδο του χειμώνα και αποτελούν την κύρια αντιπλημμυρική θωράκισης της νότιας πόλης και της Καλαμαριάς. Σήμερα, πάνω από το ρέμα της Τριανδρίας έχουν δημιουργηθεί στο μεγαλύτερο μήκος δρόμοι, οικοδομές, καθώς και χώροι αναψυχής και άθλησης. Το ρέμα της Τούμπας – Τριανδρίας στο μεγαλύτερο μήκος δεν έχει καταληφθεί και σε ένα μικρό μόνο τμήμα, μεταξύ της συνοικίας της Κάτω Τούμπας και της Πυλαίας έχει αξιοποιηθεί και αναδειχθεί. Το τμήμα αυτό περιλαμβάνει περιπατητικές διαδρομές και άλση, που χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους της περιοχής ως χώρος αναψυχής, πεζοπορίας και ποδηλασίας.

Δασώδεις εκτάσεις υπάρχουν μεταξύ της Άνω Τούμπας και της Περιφερειακής Οδού, που αποτελεί τμήμα του Κέδρινου Λόφου (Σέιχ Σου).

ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Το γήπεδο της Τούμπας, έδρα του ΠΑΟΚ

Στην περιοχή της Τούμπας βρίσκεται το Γήπεδο της Τούμπας, με χωρητικότητα περίπου 28.700 θέσεις, ενώ στους χώρους του φιλοξενούνται κάποια από τα τμήματα του αθλητικού σωματείου ΠΑΟΚ. Δίπλα σε αυτό, βρίσκεται το Δημοτικό Κολυμβητήριο. Γήπεδο ποδοσφαίρου υπάρχει μεταξύ των οδών Αλεξάνδρου Σπανού και Σταγειρίτη στη συνοικία της Μαλακοπής. Ο δήμος Θεσσαλονίκης έχει στην περιοχή ένα δημοτικό γυμναστήριο.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

Ορθόδοξοι ναοί

Ο Ιερός Ναός Αγίου Θεράποντος, ο οποίος βρίσκεται στην Κάτω Τούμπα επί των οδών Παλιγγενεσίας και Αρτάκης και χτίστηκε από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες σε ανάμνηση του Προσκυνήματος του Αγίου Θεράποντα που βρισκόταν στο Μπουνάρμπασι της Σμύρνης.

Ο Ιερός Ναός Αγίων Φανουρίου και Τιμίου Προδρόμου επί της οδού Πασαλίδη στην Κάτω Τούμπα.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, επί της οδού Περδίκκα.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, εντός του περιβόλου του Παπαφείου Ορφανοτροφείου στην συνοικία Παπάφη.

Ο Ιερός Ναός Αγίας Μαρίνας, ο οποίος βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία της Άνω Τούμπας. Ο πρώτος ναός κτίσθηκε το 1927 από Μικρασιάτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και αφιερώθηκε στην Αγία Μαρίνα που αποτελούσε την προστάτιδα αγία τους. Ο παλιός ναός αντικαταστάθηκε με τον σημερινό μεγαλύτερο ναό που θεμελιώθηκε το 1971 και εγκαινιάστηκε το 1987.[1]

Ο Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας στην οδό Γρ. Λαμπράκη όπου στον περίβολό του υπάρχει ο αρχικός ναός που σήμερα τιμάται επ’ ονόματι του Αγίου Στεφάνου.

Άλλοι μικρότεροι ναοί είναι: η Αγία Αικατερίνη, εντός του περιβόλου του παιδικού σταθμού «Η ΕΛΠΙΣ», ο ναός του Αγίου Νεκταρίου στον περίβολο του Χαρισείου Γηροκομείου, ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Παύλου στην Μαλακοπή, το παρεκκλήσιο των Αγίων Ευφροσύνης και Αναστασίας εντός του περιβόλου του Ορφανοτροφείου «ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ», και το παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου στο πάρκο δάσους του Κρυονερίου. Στη συμβολή των οδών Αλεξάνδρου Παπαναστασίου με Μάρκου Μπότσαρη, βρίσκεται ο ναός των Τριών Ιεραρχών που ανήκει στους πιστούς του παλαιού εορτολογίου. Στην περιοχή επίσης της Μαλακοπής, βρίσκεται το μόνο κοιμητήριο της περιοχής.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

Στην Τούμπα, υπάρχει το παλιό νοσοκομείο Ειδικών Παθήσεων (Λοιμωδών) και ακόμη το ορφανοτροφείο «Παπάφειο», ενώ παλιότερα λειτουργούσε και το ορφανοτροφείο θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος» που έχει κατεδαφιστεί. Στη συνοικία Μαλακοπή, υπάρχει γηροκομείο της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης. Επί της οδού Λαμπράκη, βρίσκεται επίσης το ΙΚΑ Τούμπας.

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Η οδός Λαμπράκη στο ύψος της Μαλακοπής

Αστικά λεωφορεία

Η περιοχή εξυπηρετείται σε ικανοποιητικό βαθμό από τις λεωφορειακές γραμμές του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ), που συνδέουν την περιοχή με το κέντρο της πόλης, όπως επίσης και με άλλες περιοχές της Ανατολικής Θεσσαλονίκης, όπως το Χαριλάου, το Ντεπώ, η Τριανδρία και η Πυλαία. Οι γραμμές του ΟΑΣΘ που διέρχονται από την περιοχή είναι οι εξής:

Περιοχή Παπάφη

Μέσω λεωφόρου Στρατού :

10 Χαριλάου – Σιδηροδρομικός Σταθμός

11 Πυλαία – Σιδηροδρομικός Σταθμός

58 Βενιζέλου – Πανόραμα – Διασταύρωση Χορτιάτη (κατευθ. προς κέντρο)

Μέσω λεωφόρου Κωνσταντίνου Καραμανλή

2 ΙΚΕΑ – Σιδηροδρομικός Σταθμός

12 ΚΤΕΛ – Κάτω Τούμπα

45 ΚΤΕΛ Μακεδονία – ΚΤΕΛ Χαλκιδικής

58 Βενιζέλου – Πανόραμα – Διασταύρωση Χορτιάτη (κατευθ. προς Πανόραμα)

78Ν ΚΤΕΛ – Αεροδρόμιο (Νυχτερινή γραμμή)

Περιοχή Κάτω Τούμπα

10 Χαριλάου – Ν.Σ. Σταθμός

11 Πυλαία – Ν.Σ. Σταθμός

12 ΚΤΕΛ – Κάτω Τούμπα

30 Τριανδρία – Αποθήκη

58 Βενιζέλου – Πανόραμα – Διασταύρωση Χορτιάτη

78Ν ΚΤΕΛ – Αεροδρόμιο (Νυχτερινή γραμμή)

Περιοχή Άνω Τούμπα

14 Άνω Τούμπα – Σιδηροδρομικός Σταθμός

30 Τριανδρία – Αποθήκη (Ντεπώ)

37 Σιδηροδρομικός Σταθμός – Κρυονέρι

Μετρό

Το Μετρό της Θεσσαλονίκης είναι ένα υπό κατασκευή μέσο σταθερής τροχιάς. Όταν ολοκληρωθεί η βασική γραμμή, οι σταθμοί που θα είναι εντός των ορίων της Δ΄ δημοτικής κοινότητας Τούμπας, θα είναι οι σταθμοί Παπάφη και Ευκλείδη. Μελλοντικά, σχεδιάζεται η κατασκευή μιας ακόμη γραμμής, από το σταθμό Πανεπιστήμιο προς την Νέα Ελβετία, με σταθμό εντός της περιοχής της Τούμπας στη συμβολή των οδών Παπάφη και Καρακάση στη Κάτω Τούμπα.

Άλλα μέσα μεταφοράς

Μέχρι την σταδιακή αποξήλωση των γραμμών του τροχιόδρομου της πόλης που τελεσφόρησε το 1957, τις περιοχές Παπάφη και Κάτω Τούμπα εξυπηρετούσε γραμμή που περνούσε διαμέσου της οδού Τσιμισκή, της λεωφόρου Στρατού και της οδού Παπαναστασίου. Επίσης, υπάρχουν αρκετές πιάτσες ταξί σε διάφορα σημεία της Τούμπας.

Πολιτισμός

Κέντρο Πολιτισμού, Πλατεία Μικρασιατικού και Θρακικού Ελληνισμού (πρώην Αλάνα Τούμπας)

Χώρος εκδηλώσεων και εκθέσεων του Δήμου Θεσσαλονίκης

Στέγη Μικρασιατικού Πολιτισμού, Αρτάκης 7, Κάτω Τούμπα

Κτίριο μουσείου και εκδηλώσεων της Ένωσης Σμυρναίων Μικρασιατών Β.Ε. (υπο αποπεράτωση)

Υφανέτ, Ομήρου και Περδίκα, Κάτω Τούμπα

Ιστορικό κτίριο της βιομηχανικής κληρονομιάς (υπό κατάληψη)

Αρχαιολογικός χώρος Τούμπας,

Αρχαιολογικός χώρος προϊστορικής εποχής όπου διενεργεί ανασκαφές το Α.Π.Θ. (μη επισκέψιμος)